Nieuwe analyse van de samenhang tussen magneetvelden van hoogspanningslijnen en leukemie bij kinderen: risico verdwenen?

In september 2021 verscheen een nieuwe analyse van Amoon et al. naar de samenhang tussen blootstelling aan magneetvelden van hoogspanningslijnen en het ontstaan van leukemie bij kinderen [1]. De bevindingen kunnen vragen oproepen bij de lopende aanpassing van het landelijke voorzorgbeleid voor magneetvelden rond het elektriciteitsnet. Dat proces is gestart na het advies van de Gezondheidsraad uit 2018 [2]. Het Kennisplatform berichtte hierover eerder dit jaar.

Volgens Amoon et al. blijkt uit hun analyse van de onderzoeken die sinds 2010 zijn gepubliceerd, dat het mogelijke verhoogde risico op leukemie bij kinderen die dichtbij hoogspanningslijnen wonen in de loop der tijd afneemt en in recente jaren zelfs verdwijnt (geen risico). Amoon et al. geven zelf aan dat de verandering over de tijd die zij zien, onzeker is vanwege onder andere het kleine aantal kinderen met leukemie in de groep met de hoogste blootstelling aan magneetvelden van hoogspanningslijnen. Het Kennisplatform onderschrijft dit en stelt dat daardoor een afname van het risico in de tijd niet geconcludeerd kan worden.

Daarnaast hebben Amoon et al. ook een schatting gemaakt van het relatieve risico gebaseerd op het onderzoek tot nu toe, dus inclusief onderzoeken die vóór 2010 zijn gepubliceerd. De Gezondheidsraad kwam in 2018 op basis van àl het onderzoek tot een schatting van het relatieve risico van 1,6. Deze schatting wijkt volgens de Gezondheidsraad en het Kennisplatform niet significant af van de schatting van 1,45 in de analyse die Amoon et al. op basis van al het onderzoek hebben uitgevoerd. De publicatie van Amoon et al. past daarmee in het beeld dat de Gezondheidsraad in 2018 heeft gegeven.

De basis voor het voorzorgbeleid rond bovengrondse hoogspanningslijnen uit 2005 bestaat uit twee analyses uit 2000. Toen werd een mogelijke verdubbeling van het risico op leukemie bij kinderen geschat (relatief risico ongeveer 2). Een derde analyse uit 2010 beschouwde de onderzoeken uit de periode 2000-2010 en het resultaat daarvan past in het beeld uit 2000. De analyse van Amoon et al. beperkt zich tot vier onderzoeken die sinds 2010 zijn gepubliceerd en probeert hierin het verloop van het relatieve risico op leukemie in de tijd te onderzoeken. De conclusies zijn sterk afhankelijk van de uitkomsten van een van deze vier onderzoeken met een klein aantal kinderen met leukemie in de groep met de hoogste blootstelling.

Naast de analyse van het verloop van het risico in de tijd, hebben Amoon et al ook een inschatting gemaakt van het relatieve risico uit hun eigen analyse plus de analyses uit 2000 en 2010. De Gezondheidsraad heeft in zijn analyse uit 2018 àlle onderzoeken - ook de vier die sinds 2010 zijn gepubliceerd – meegenomen, op kwaliteit beoordeeld, en legt vooral de focus op de onderzoeken met een goede blootstellingsschatting. Amoon et al. volgen dus een andere methode dan de Gezondheidsraad deed. Zoals hiervoor al gemeld leidt dit niet tot een significant andere schatting van het risico, omdat de onzekerheden in de geschatte relatieve risico’s elkaar overlappen.

Het Kennisplatform blijft de ontwikkelingen volgen om te zien of andere onderzoeken en/of analyses ook een mogelijke afname van het risico inschatten.

[1] Amoon AT, Swanson J, Magnani C, Johansen C, Kheifets L. Pooled analysis of recent studies of magnetic fields and childhood leukemia. Environ Res. 2021 Sep 3. doi: 10.1016/j.envres.2021.111993.
[2] Gezondheidsraad. Hoogspanningslijnen en gezondheid deel I: kanker bij kinderen. Den Haag: Gezondheidsraad, 2018; publicatienr. 2018/08

• Het huidige voorzorgbeleid rond hoogspanningslijnen
• Ontwikkeling nieuw voorzorgbeleid elektriciteitsvoorziening
• Wat is er bekend over de oorzaak van de mogelijk verhoogde kans op leukemie bij kinderen?
• Wetenschappelijke onderzoeksmethoden