Wat is het verschil tussen de limiet van 100 microtesla en de grens van 0,4 microtesla?

Elektrische apparaten en het elektriciteitsnetwerk produceren magnetische velden met een frequentie van 50 hertz. Voor velden van deze frequentie is de blootstellingslimiet 100 microtesla. Deze blootstellingslimiet geldt dus voor alle elektrische apparaten en het elektriciteitsnetwerk.

De Europese Unie heeft alle lidstaten aanbevolen om blootstellingslimieten voor elektrische en magnetische velden na te leven ter bescherming van de bevolking. Er zijn verschillende blootstellingslimieten voor elektromagnetische velden van verschillende frequenties. Deze blootstellingslimieten zijn overgenomen van de International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection (ICNIRP). Deze internationale commissie beoordeelt hiervoor regelmatig de stand van de wetenschap op het gebied van elektromagnetische velden en gezondheid. De blootstellingslimieten zijn gebaseerd op wetenschappelijk vastgestelde gezondheidseffecten die tijdens of kort na blootstelling optreden.

Nederland volgt de aanbevolen blootstellingslimieten van de Europese Unie. De blootstellingslimiet van 100 microtesla wordt in Nederland op voor het publiek toegankelijke plaatsen bij hoogspanningslijnen, ondergrondse kabels en transformatorhuisjes vrijwel nergens overschreden.

Aanvullend op de limiet van 100 microtesla hanteert de Nederlandse overheid voor magneetvelden van het elektriciteitsnetwerk een beleidsadvies, dat ook wel 'voorzorgbeleid magneetvelden' wordt genoemd. Het beleidsadvies is erop gericht om, zo veel als redelijkerwijs mogelijk is, te voorkomen dat mensen (volwassen en kinderen) langdurig worden blootgesteld aan magneetvelden, die afkomstig zijn van de elektriciteitsinfrastructuur. Het nieuwe beleid is van kracht vanaf 1 oktober 2023.  

De rijksoverheid hanteerde al sinds 2005 een voorzorgbeleid voor magneetvelden dat alleen gold voor bovengrondse hoogspanningslijnen. Dat beleidsadvies uit 2005 was om bij de planning van nieuwe hoogspanningslijnen -zoveel als redelijkerwijs mogelijk- te voorkomen dat kinderen langdurig blootgesteld worden aan magneetvelden die gemiddeld over een jaar sterker zijn dan 0,4 microtesla. Hetzelfde gold voor de bouw van nieuwe woningen en scholen bij bestaande hoogspanningslijnen.
De aanleiding hiervoor was dat in wetenschappelijk onderzoek aanwijzingen zijn gevonden dat kinderen die dichtbij bovengrondse hoogspanningslijnen wonen, mogelijk een hoger risico op leukemie hebben. Het gaat om kinderen die wonen op plaatsen waar het magneetveld van een hoogspanningslijn gemiddeld over een jaar sterker is dan ongeveer 0,4 microtesla.

Wetenschappers hebben tot nu toe niet kunnen vaststellen dat de waargenomen gevallen van leukemie veroorzaakt worden door het magneetveld van hoogspanningslijnen. De leukemiegevallen kunnen ook veroorzaakt worden door andere factoren die samenhangen met de aanwezigheid van hoogspanningslijnen. Andere mogelijke verklaringen die in wetenschappelijke literatuur genoemd worden, zijn bijvoorbeeld metaaldeeltjes die loskomen van de kabels, verfdeeltjes van de masten of het gebruik van bestrijdingsmiddelen om vegetatiegroei onder de lijnen tegen te gaan. Ook komt het voor dat er in de buurt van hoogspanningslijnen meer wegen en industrieterreinen liggen. Verder onderzoek heeft niet duidelijk kunnen maken wat de daadwerkelijke oorzaak is van deze leukemiegevallen. Er kunnen meer oorzaken spelen en het hogere aantal kinderen met leukemie kan ook op toeval berusten.

In 2018 adviseerde de Gezondheidsraad om het voorzorgbeleid voor magneetvelden van bovengrondse hoogspanningslijnen uit te breiden naar andere bronnen van magneetvelden van het elektriciteitsnetwerk.

Sommige mensen vinden het verschil tussen 0,4 en 100 microtesla opmerkelijk groot. Het ene getal is 250 keer groter dan het andere. Maar je kunt deze waarden niet zomaar met elkaar vergelijken. De waarde van 100 microtesla geldt voor elk willekeurig moment en het biedt bescherming tegen directe effecten op de gezondheid. De waarde van 0,4 microtesla geldt als gemiddelde voor een heel jaar. Tijdens dat jaar kan de veldsterkte regelmatig boven en onder de waarde van 0,4 microtesla komen. Het is een waarde uit voorzorg, die alleen van toepassing is bij bovengrondse hoogspanningslijnen. Het doel is nieuwe situaties met blootstelling boven deze waarde te voorkomen, omdat niet kan worden uitgesloten dat er mogelijk een verhoogd risico op kinderleukemie is bij bovengrondse hoogspanningslijnen.

• Elektromagnetische velden en gezondheid
• Wetenschappelijk onderzoek naar gezondheidseffecten van hoogspanningslijnen
• Het beleidsadvies over magneetvelden van het elektriciteitsnetwerk
• Onderzoek naar hoogspanningslijnen en kinderleukemie